گرفتن کنترل بر روی سیستم عامل لینوکس نیازمند تسلط بر ترمینال است — و یکی از مهارت‌های پایه‌ای، یادگیری نحوه باز کردن فایل‌ها از طریق خط فرمان است. این نه تنها اعتماد به نفس شما در استفاده از سیستم عامل لینوکس را افزایش می‌دهد، بلکه درهای یک جریان کاری سریع‌تر و خودکارسازی را نیز باز می‌کند.
هدف از استفاده از ترمینال برای باز کردن فایل‌ها چیست؟
امروزه، رابط‌های گرافیکی کاربر (GUI) غالباً روش اصلی تعامل بیشتر افراد با سیستم‌ها هستند. برای کسانی که به جریان‌های کاری مبتنی بر رابط گرافیکی عادت دارند، طبیعی است که این سوال پیش بیاید که چرا کسی بخواهد از ترمینال برای باز کردن فایل‌ها استفاده کند، به‌ویژه زمانی که استفاده از ماوس ممکن است سریع‌تر و شهودی‌تر به نظر برسد.
برای کارهای روزمره، بله، یک GUI کار شما را انجام می‌دهد. اما برای توسعه‌دهندگان یا کاربران حرفه‌ای، جریان‌های کاری مبتنی بر GUI می‌توانند به سرعت محدود کننده به نظر برسند.
به عنوان مثال، باز کردن یک فایل پیکربندی را در نظر بگیرید. با یک GUI، معمولاً یک اکسپلورر فایل باز می‌کنید، از طریق پوشه‌ها با ماوس جابجا می‌شوید، چندین بار دوبار کلیک می‌کنید، و نهایتاً به فایل دسترسی پیدا می‌کنید. حالا، اگر از ترمینال استفاده کنید، به سادگی آن را باز کرده، اگر مسیر دقیق را می‌دانید تایپ می‌کنید، و فایل را باز می‌کنید — بدون ماوس، بدون منوها، و تعداد کمتری از کلیدها. اوه! اگر فایل به مجوز ادمین نیاز داشته باشد، نگران نباشید، فقط دستور sudo را با نام فایل تایپ کنید، و کار تمام است.
فراتر از سرعت، ترمینال کنترل و انعطاف‌پذیری بیشتری را فراهم می‌کند. به عنوان مثال، اگر بخواهید فقط ۲۰ خط اول یک فایل لاگ بزرگ را مشاهده کنید، می‌توانید این کار را به طور آنی با یک دستور انجام دهید. دستیابی به همان هدف در یک GUI نیاز به جستجو برای یافتن برنامه‌ای مشابه خواهد داشت. در برخی از محیط‌ها — مانند تنظیمات Raspberry Pi، سرورهای از راه دور یا سیستم‌های بدون صفحه نمایش — ممکن است اصلاً GUI در دسترس نباشد. در این موارد، دانستن نحوه استفاده از ترمینال ضروری می‌شود.
یکی دیگر از مزایای اصلی استفاده از ترمینال، علاوه بر باز کردن فایل‌ها، خودکارسازی است. فرض کنید باید ۱۰۰ فایل را بر اساس تاریخ‌های تغییرشان تغییر نام دهید، یا بخواهید فایل‌ها یا برنامه‌های خاصی را به صورت دسته‌ای باز کنید. یک اسکریپت ساده می‌تواند این کار را به طور مؤثر در ترمینال انجام دهد. با GUI، باید به دنبال ابزاری از شخص ثالث باشید که ممکن است ویژگی‌های محدودی داشته باشد یا حتی نیاز به پرداخت هزینه اشتراک داشته باشد.
ویرایشگرهای متنی مبتنی بر ترمینال مانند nano یا less به طور قابل توجهی سبک‌تر از برنامه‌های کاربردی با ویژگی‌های کامل مانند VS Code یا LibreOffice هستند. در دستگاه‌های قدیمی — به‌ویژه آنهایی که از هارد دیسک‌های سنتی استفاده می‌کنند — استفاده از ترمینال می‌تواند در زمان و منابع صرفه‌جویی کند.
در نهایت، کار با ترمینال موجب درک عمیق‌تر از نحوه عملکرد سیستم شما می‌شود. شما به طور طبیعی درباره سیستم فایل‌های لینوکس، مجوزها و پردازش متن یاد خواهید گرفت — مفاهیمی که معمولاً در استفاده از رابط‌های گرافیکی پنهان می‌مانند. پس من نمی‌گویم که ترمینال بهتر از GUI است، اما اگر قصد دارید دنیای کامپیوترها و سیستم‌های لینوکس را یاد بگیرید و کشف کنید، بهترین کار این است که به استفاده از ترمینال عادت کنید.
چگونه فایل‌های متنی را در ترمینال لینوکس مشاهده یا باز کنیم؟
در لینوکس، ابزارهای داخلی متعددی برای کار با فایل‌های متنی وجود دارد، مانند cat، less، tail و nano.
دستور cat
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای باز کردن فایل‌های متنی استفاده از دستور cat (که مخفف concatenate است) می‌باشد. برای باز کردن فایل‌ها با استفاده از cat یا هرکدام از روش‌هایی که در ادامه بررسی خواهیم کرد، ابتدا باید یک ترمینال را در دایرکتوری که فایل متنی در آن ذخیره شده است باز کنید، یا به دایرکتوری فایل متنی بروید. سپس دستور زیر را وارد کنید:
cat my-text.txtاین روش سریع و ساده است. اما به یاد داشته باشید که این روش برای فایل‌های متنی بزرگ مناسب نیست.
یک ترمینال لینوکس باز شده روی PopOS.
مربوط
این ۵ دستور لینوکس باعث می‌شوند که خواندن فایل‌های بزرگ راحت‌تر شود.
در اینجا نحوه خواندن آسان فایل‌های متنی بزرگ را توضیح می‌دهیم.
دستور less
دستور less متن را به صورت یک صفحه در هر بار نمایش می‌دهد. برای پیمایش در متن، می‌توانید از کلیدهای پیکان بالا و پایین استفاده کنید. اگر می‌خواهید از این حالت خارج شوید، کافی است کلید Q را فشار دهید.
less my-text.txtدستورهای Head و Tail
این دستورات بخش ابتدایی یا انتهایی یک فایل متنی را نمایش می‌دهند. اگر می‌خواهید چند خط اول یک فایل را ببینید، تایپ کنید:
head my-text.txtبرای دیدن چند خط پایانی فایل، از دستور زیر استفاده کنید:
tail my-text.txtNano
نانو (Nano) یک ویرایشگر متنی در خط فرمان است، به این معنا که با ابزارهایی که قبلاً گفتیم تفاوت دارد. با استفاده از نانو می‌توانید فایل‌ها را از طریق ترمینال ایجاد، باز و ویرایش کنید. نانو معمولاً به‌صورت پیش‌فرض در بسیاری از توزیع‌های لینوکس نصب شده است، اما نه در همه آن‌ها؛ برخی توزیع‌ها ممکن است از ویرایشگرهای دیگری مانند micro یا vim استفاده کنند. بنابراین اگر اجرای نانو با خطا مواجه شد، احتمالاً باید آن را نصب کنید.
برای باز کردن یک فایل با نانو کافیست بنویسید:
nano my-text.txtاگر فایل مورد نظر در مسیر جاری وجود داشته باشد، باز می‌شود. اگر نه، یک فایل جدید با همان نام ساخته خواهد شد.
ویرایش متن در نانو بسیار ساده است. می‌توانید با کلیدهای جهت‌نما حرکت کرده و تغییرات لازم را اعمال کنید. پس از اتمام ویرایش، برای ذخیره فایل، کلیدهای Ctrl+O را فشار دهید و برای تأیید کلید Enter را بزنید. برای خروج از برنامه نیز از Ctrl+X استفاده کنید.
هنگام استفاده از نانو، میانبرهای صفحه‌کلید در پایین صفحه نمایش داده می‌شوند. مثلاً برای بریدن یک خط از Ctrl+K و برای چسباندن آن از Ctrl+U استفاده کنید.
اگر بخواهید درون فایل به‌دنبال کلمه‌ای بگردید، از کلید ترکیبی Ctrl+W استفاده کرده و کلمه موردنظر را تایپ کنید.
برخی از میانبرها در صفحه اصلی نانو قابل مشاهده نیستند، مانند undo و redo. برای بازگشت به تغییرات قبلی Alt+U و برای انجام دوباره تغییرات Alt+E را بزنید. برای دیدن تمام میانبرهای موجود در نانو، Ctrl+G را فشار دهید تا صفحه راهنما باز شود. در آن‌جا می‌توانید همه دستورات مربوط به ناوبری، ویرایش متن، بررسی املایی و موارد دیگر را ببینید.
اگر بخواهید فایلی سیستمی یا تنظیمات را ویرایش کنید، ممکن است با پیام «permission denied» یا «عدم دسترسی» مواجه شوید. دلیل این است که شما اجازه لازم را برای ویرایش آن فایل ندارید. در این حالت کافی است با استفاده از دستور زیر فایل را باز کنید:
sudo nano system.configسپس از شما رمز عبور خواسته می‌شود و فایل باز خواهد شد.
هشدار: هنگام استفاده از دستور sudo بسیار دقت کنید. هر اشتباه کوچک در فایل‌های سیستمی ممکن است سیستم شما را مختل کند.
آیا می‌توان فایل‌های مدیا را از ترمینال باز کرد؟
همه فایل‌ها متنی نیستند. شما احتمالاً فایل‌های PDF، تصاویر و ویدیوهایی نیز دارید. با اینکه نمی‌توان این نوع فایل‌ها را مستقیماً در ترمینال مشاهده کرد (مانند فایل‌های متنی)، ولی می‌توانید از ترمینال برای اجرای آن‌ها با برنامه‌های خارجی استفاده کنید.
در ادامه به روش استفاده از XDG برای این کار می‌پردازیم
ممکن است از خود بپرسید xdg-open چیست؟ این یک ابزار خط فرمان است که فایل‌ها را با استفاده از برنامه پیش‌فرض سیستم دسکتاپ باز می‌کند — درست مانند زمانی که روی یک فایل در یک فایل‌منیجر گرافیکی دوبار کلیک می‌کنید. این دستور برای ساده‌تر کردن اجرای برنامه‌ها از طریق ترمینال ساخته شده تا کاربران توزیع‌های مختلف لینوکس بتوانند با یک دستور واحد فایل‌های مشابه را باز کنند، حتی اگر برنامه‌های پیش‌فرض متفاوتی داشته باشند. تقریباً تمام توزیع‌های لینوکس مدرن مانند Ubuntu، Fedora و Linux Mint از XDG پشتیبانی می‌کنند.
چگونه از xdg-open استفاده کنیم؟
شما می‌توانید از دستور xdg-open در محیط‌های دسکتاپ برای باز کردن فایل‌های مدیا استفاده کنید. مثلاً اگر می‌خواهید یک فایل PDF باز کنید، کافی است بنویسید:
xdg-open my-pdf.pdfاگر یک تصویر دارید، می‌توانید بنویسید:
xdg-open wallpaper4.jpgبه همین شکل می‌توانید هر نوع فایلی مثل MP3 یا ویدیو را باز کنید، به شرطی که برنامه‌ای مناسب برای باز کردن آن در سیستم نصب شده باشد (مثلاً یک پخش‌کننده ویدیو برای فایل‌های تصویری یا یک PDFخوان برای فایل‌های پی‌دی‌اف).
اجرای فایل با برنامه خاص
به‌جز استفاده از xdg-open، می‌توانید از برنامه‌های خاص برای باز کردن فایل‌ها استفاده کنید. مثلاً اگر فایل صوتی یا تصویری دارید، می‌توانید آن را با VLC از طریق ترمینال باز کنید:
vlc my-audio.mp3اگر بخواهید VLC را بدون رابط گرافیکی باز کنید (یعنی فقط صدا را بشنوید بدون اینکه پنجره‌ی VLC نمایش داده شود)، از دستور زیر استفاده کنید:
cvlc my-audio.mp3اگر بخواهید یک فایل PDF را با مرورگر باز کنید، مثلاً با Firefox:
firefox my-pdf.pdfاین دستور Firefox را اجرا می‌کند و فایل PDF مورد نظر را در مرورگر باز می‌کند.
آیا می‌توان فایل‌های مدیا را داخل خود ترمینال باز کرد؟
بله، از نظر فنی امکان‌پذیر است، ولی به ابزارهای خاصی نیاز دارید که معمولاً باید نصب شوند.
مثلاً اگر می‌خواهید یک فایل PDF را مستقیماً در داخل ترمینال (و نه در یک برنامه گرافیکی جداگانه) مشاهده کنید، می‌توانید از برنامه‌ای مانند pdftotext استفاده کنید که فایل PDF را به متن تبدیل کرده و آن را در ترمینال نمایش می‌دهد.
ابزارهای بیشتری نیز وجود دارند، مانند پخش ویدیو از طریق ترمینال، یا حتی مرورگرهایی که مستقیماً در ترمینال اجرا می‌شوند.
در نهایت، استفاده از ترمینال برای باز کردن فایل‌ها به معنای کنار گذاشتن محیط گرافیکی نیست؛ بلکه به این معناست که ابزار مناسب را برای کار مناسب انتخاب کنیم و در عین حال، مهارت کار با خط فرمان را افزایش دهیم. زمانی که با فایل‌های متنی، سرورها یا اتوماسیون سروکار دارید، ترمینال بی‌رقیب است. ولی برای فایل‌های مدیا مثل عکس و ویدیو، همچنان اپلیکیشن‌های گرافیکی بهترین گزینه هستند.
تسلط بر هر دو روش — یعنی هم کار با ترمینال و هم استفاده از رابط گرافیکی — به شما انعطاف‌پذیری لازم را می‌دهد تا بتوانید با هر نوع فایلی در سیستم لینوکس کار کنید، فارغ از اینکه کجا هستید یا چگونه کار می‌کنید.
