نگاهی کوتاه به تاریخچه نوکیا؛ ظهور، تسلط و سقوط حماسی

چند سال پیش، مایکروسافت برای به دست آوردن مشاغل سخت افزاری و خدمات نوکیا به توافقاتی با این برند دست یافت. همچنین این شرکت فنلاندی واحد نقشه برداری HERE خود را به گروهی از خودروسازان آلمانی فروخته است. درست است که نوکیا در چندین سال گذشته عملکرد مناسبی نداشته است اما این واقعیت را نباید انکار کرد که این شرکت بود که بیش از یک دهه قبل صنعت موبایل را به طور مؤثر تعریف کرد و به یادماندنی ترین تلفن ها را روانه بازار کرد. در این مقاله نگاهی کوتاه به تاریخچه نوکیا می اندازیم و روند این برند را از تسلط به بازار تا سقوط امپراتوری عظیمش، بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.

نوکیا در سال ۲۰۱۶ بازگشتی تقریبا موفقیت آمیز داشت و سعی کرد با تولید تلفن های اندرویدی خود شروع به رقابت در میان بزرگان بازار کند. اگرچه ممکن است گوشی های جدید از نوع سخت و قابل الگوسازی ۳۳۱۰ نباشند و زیاد هم مورد استقبال قرار نگیرند اما هنوز هم می توان گفت که داشتن یک گوشی نوکیا باعث افتخار است.

اما چه شد که نوکیا نتوانست موفقیت خود را ادامه دهد و برند اول بازار در زمینه تولید تلفن های همراه باقی بماند؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است نگاهی کوتاه به تاریخچه نوکیا و داستان پر فراز و نشیب آن داشته باشیم.

بررسی تاریخچه شرکت نوکیا

گرچه ممکن است نوکیا بیشتر ما را فقط به یاد تلفن های همراه بیندازد، اما این شرکت در حقیقت کار خود را به عنوان کارخانه تولید کاغذ آغاز کرد که در سال ۱۸۶۵ توسط مهندس معدن فردریک ایدستام در Tammerkoski Rapids ، شهری در جنوب غربی فنلاند تأسیس شد.

با این حال، نام نوکیا هنوز متولد نشده است. فردریک ایدستام در سال ۱۸۷۱، مکانی در حاشیه رودخانه نوکیانویرتا را برای تاسیس کارخانه دوم خود انتخاب کرد که باعث شد ایدستم نام شرکت خود را نوکیا آ.ب (Nokia AB) بگذارد. پس از حدود سه دهه، این شرکت به تولید برق نیز پرداخت.

در همین سال ها، ادوارد پولون در سال ۱۸۹۸ شرکت Rubber Works و آروید ویکستورم در سال ۱۹۱۲  Finnish Cable Works را تأسیس کردند. در سال ۱۹۱۸، شرکت Rubber Works برای اطمینان از دسترسی به منابع برق آبی این شرکت، نوکیا را خریداری کرد و در سال ۱۹۲۲،  Finnish Cable Works نیز توسط این شرکت خریداری شد.

این سه شرکت تا سال ۱۹۶۷ به طور مشترک کار می کردند. در نهایت ادغام شدند و شرکت نوکیا متولد شد و به طور مستقل به کار خود ادامه داد. این شرکت تازه تأسیس عمدتاً بر روی چهار بازار کاغذ، الکترونیک، لاستیک و کابل تمرکز داشت که شامل تولید مواردی مانند کاغذ توالت، لاستیک دوچرخه و اتومبیل، کفش لاستیکی، تلویزیون، کابل های ارتباطی، رباتیک، رایانه های شخصی و تجهیزات نظامی و سایر موارد می شد.

ورود به دنیای ارتباطات

در سال ۱۹۷۹، نوکیا با یک تولید کننده برجسته تلویزیون رنگی اسکاندیناوی، سالورا، همکاری کرد تا Mobira Oy که یک شرکت تلفن رادویی بود را راه اندازی کند. چند سال بعد، نوکیا اولین سیستم تلفن همراه بین المللی در جهان را با نام شبکه تلفن همراه نوردیک راه اندازی کرد که سوئد، دانمارک، نروژ و فنلاند را به هم متصل می کرد. به دنبال آن اولین تلفن همراه این شرکت که در جهان نیز اولین بود با نام Mobira Senator با وزن حدود ۱۰ کیلوگرم ارائه شد.

در سال ۱۹۸۴، نوکیا سالورا را خریداری کرد و نام واحد ارتباطات راه دور خود را به نوکیا-موبیرا اوی تغییر داد. در این سال همچنین Mobira Talkman راه اندازی شد که به عنوان یکی از اولین تلفن های قابل حمل معرفی شد. این بدان معناست که می توان از آن در داخل و خارج از ماشین استفاده کرد، اگرچه هنوز حدود ۵ کیلوگرم وزن داشت.

سه سال بعد، این شرکت اولین تلفن کوچک و جمع و جور خود را با نام Mobira Cityman 900 معرفی کرد. این محصول اولین تلفن همراه دستی جهان نیز بود. علیرغم وزن تقریبی ۸۰۰ گرم و قیمتی در حدود ۵۵۰۰ دلار، مانند کیک داغ فروخته شد!

این تلفن همراه پس از آن که رئیس جمهور وقت اتحاد جماهیر شوروی، میخائیل گورباچف، ​​از آن برای برقراری تماس از هلسینکی به مسکو در طی یک کنفرانس مطبوعاتی در اکتبر ۱۹۸۷ استفاده کرد، نمادین شد و “Gorba” نام گرفت.

سال بعد مرحله سختی را برای شرکت نوکیا رقم زد زیرا شاهد افت شدید سود ناشی از رقابت شدید قیمت در بازارهای الکترونیکی مصرفی بود و گفته شد رئیس شرکت، کاری کایارامو، به دلیل استرس خودکشی کرده است.

رهبر جدید شرکت با ایجاد تغییراتی شرکت را به شش واحد تقسیم کرد که عبارت بودند از ارتباطات از راه دور، لوازم الکترونیکی مصرفی، کابل ها و ماشین آلات، داده ها، تلفن های همراه و صنایع اساسی.

این در حالی بود که واحدهای دیگر مانند کف سازی، کاغذ، لاستیک و سیستم های تهویه را واگذار کرد. در سال ۱۹۸۹، Nokia-Mobira Oy رسما به Nokia Mobile Phones (تلفن های همراه نوکیا) تبدیل شد.

تمرکز بر روی تولید تلفن های همراه

در دهه ۱۹۹۰، مدیران ارشد نوکیا تصمیم گرفتند که فقط بر روی بازار ارتباطات از راه دور تمرکز کنند. در نتیجه، داده ها، انرژی، تلویزیون، تایر و کابل های این شرکت در چند سال اول این دهه فروخته شد.

در سال ۱۹۹۱، اولین تماس GSM جهان توسط نخست وزیر وقت فنلاند، هاری هولکری، انجام شد. جای تعجب نیست که این دستگاه با استفاده از تجهیزات نوکیا ساخته شده بود. سال بعد، اولین خط تولید تلفن دستی GSM این شرکت با نام نوکیا ۱۰۱۱، راه اندازی شد.

این دستگاه تلفن همراه در زمان خود بسیار قابل تحسین بوده است. ۹۰ دقیقه زمان مکالمه داشت و می توانست ۹۹ شماره تماس را در خود ذخیره کند. همچنین به عنوان Mobira Cityman 2000 شناخته می شد.

دو سال بعد، نوکیا سری ۲۱۰۰ تلفن خود را روانه بازار کرد. این نمونه اولین تلفن همراه بود که در آن از زنگ معروف نوکیا استفاده شد. در حالی که نوکیا فروش ۴۰۰،۰۰۰ دستگاه را پیش بینی می کرد، معلوم شد که این مجموعه با فروش حدود ۲۰ میلیون گوشی در سراسر جهان، یک محصول بسیار پرفروش است.

در سال ۱۹۹۶، نوکیا ۹۰۰۰ روانه بازار شد. این گوشی همه کاره با قیمت ۸۰۰ دلار، به کاربران امکان ارسال ایمیل، نمابر و مرور وب را می داد. علاوه آن قابلیت پردازش متن را داشت و دارای یک صفحه گسترده نیز بود. برخلاف تمام این ویژگی ها، این محصول از نظر تجاری زیاد موفقیت آمیز نبود.

در همین سال، این شرکت تلفن کشویی نوکیا ۸۱۱۰ را نیز به بازار عرضه کرد. این دستگاه با نام مستعار “تلفن موزی” در فیلم اکشن علمی تخیلی مشهور ماتریکس در سال ۱۹۹۹ به نمایش در آمد.

تبدیل شدن به رهبر بازار تلفن های همراه

موفقیت چشمگیر سری ۶۱۰۰ نوکیا – این شرکت در سال ۱۹۹۸ نزدیک به ۴۱ میلیون تلفن همراه فروخت – به نوکیا کمک کرد تا از موتورولا پیشی بگیرد و در آن سال به عنوان برترین سازنده تلفن همراه در جهان شناخته شود. نکته جالب و قابل توجه این است که که نوکیا ۶۱۱۰ اولین تلفنی بود که با نصب بازی کلاسیک Snake همراه بود.

فروش خالص نوکیا بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته بود. سود عملیاتی تقریباً ۷۵ درصد افزایش یافت و قیمت سهام با سرعتی معادل ۲۲۰ درصد، منجر به افزایش سرمایه بازار از حدود ۲۱ میلیارد دلار به حدود ۷۰ میلیارد دلار شد. همه چیز در بهترین حالت خود قرار داشت و امپراتوری نوکیا در اوج خودش بود.

در سال ۱۹۹۸ نیز نوکیا ۸۸۱۰ را به بازار عرضه شد که اولین تلفن همراه بدون آنتن خارجی بود. این پرچمدار وقت شرکت، یکی از اولین گوشی های نوکیا با پوسته کشویی کروم بود.

در سال بعد خط تولید نوکیا ۳۲۱۰ راه اندازی شد. این تلفن همراه در شش نوع رنگ متفاوت وجود داشت و مدت زمان ۴ تا ۵ ساعت مکالمه را در اختیار کاربر می گذاشت.

این دستگاه علاوه بر ارائه آهنگ های زنگ اضافی و بازی ها، به کاربران خود این امکان را می داد تا پیام های تصویری از قبل نصب شده (مانند تولدت مبارک) را از طریق پیام کوتاه ارسال کنند. حدود ۱۶۰ میلیون دستگاه از این گوشی ها فروخته شد و این یکی از محبوب ترین و موفق ترین تلفن های همراه در تاریخ به شمار می آید.

شروع عصری جدید در دهه ۲۰۰۰

اگرچه نوکیا رهبر جهان در بازار تلفن های همراه بود، دهه جدید مجموعه چالش های جدیدی را برای این شرکت به وجود آورد. فناوری های بی سیم و اینترنت در حال همگرایی بودند و نسل سوم فناوری بی سیم که نوید دهنده قابلیت چندرسانه ای پیشرفته است، در حال شکوفایی بود.

در پاسخ به این تغییرات، شرکت فنلاندی شروع به تولید هر دو نوع گوشی های چندرسانه ای پیشرفته و همچنین دستگاه های سطح پایین کرد. در سال ۲۰۰۱، نوکیا ۷۶۵۰ به بازار عرضه شد. این اولین گوشی با دوربین داخلی است و همچنین اولین بار بود که از نمایشگر تمام رنگی استفاده می شد. سپس به دنبال آن اولین گوشی ۳G نوکیا و جهان با نام نوکیا ۶۶۵۰ در سال ۲۰۰۲ روانه بازار شد.

در ادامه این سال پر رونق برای نوکیا، این شرکت گوشی نوکیا ۳۶۵۰، اولین دستگاه سیمبین سری ۶۰ را که در بازار ایالات متحده ظاهر شد، راه اندازی کرد. همچنین این اولین گوشی نوکیا بود که از یک ضبط کننده فیلم بهره می برد.

در سال ۲۰۰۳، نوکیا ۱۱۰۰ را به بازار عرضه شد. یک گوشی مقرون به صرفه توانست حدود ۲۵۰ میلیون دستگاه در سراسر جهان فروش داشته باشد. از آن به عنوان پرفروش ترین تلفن همراه و همچنین پرفروش ترین محصول الکترونیکی مصرفی در جهان یاد می شود. اتفاقاً میلیاردمین تلفن شرکت نیز بود که بعداً در سال ۲۰۰۵ به فروش رسید.

در سال ۲۰۰۳ دستگاه N-Gage با ظاهر غیرمتعارف خود معرفی شد. بر خلاف بهره بردن از سیستم عامل سیمبین ۶.۱ (سری ۶۰) و سیستم بازی، از نظر تجاری چندان موفق نبود زیرا فقط ۳ میلیون واحد از آن فروخته شد.

در اواسط دهه ۲۰۰۰، نوکیا سری N تلفن های همراه خود را به بازار عرضه کرد. N70 ،N90 و N91 اولین اعضای این سری بودند. پرچمدار N8 بعداً در سال ۲۰۱۰ به بازار عرضه شد.

با نزدیک شدن به اواخر دهه ۲۰۰۰ رقیب های جدید هم از راه رسیدن که به دنبال پایین کشیدن نوکیا از تخت و تاج امپراتوری اش بودند. با راه اندازی اولین نسل از آیفون در سال ۲۰۰۷ توسط اپل و محبوبیت روزافزون تلفن های صفحه نمایش لمسی، نوکیا نیاز به تغییر داشت تا در رقابت باقی بماند.

نوکیا در سال ۲۰۰۸ از اولین گوشی هوشمند لمسی با نام ۵۸۰۰ Xpress Music رونمایی کرد و با موفقیت توانست حدود ۸ میلیون دستگاه از آن را را به فروش برساند. این تلفن همراه اولین دستگاهی است که سیستم عامل Symbian v9.4 (S60 5th Edition) مبتنی بر لمس را اجرا می کند.

شروع روند سقوط

سال ۲۰۰۱ بود که برای اولین بار سود نوکیا پس از تبدیل شدن به برترین سازنده تلفن همراه در جهان افت کرد. این امر در درجه اول به دلیل کندی در بازار تلفن های همراه بود. این سقوط کوتاه مدت بود، اما سه سال بعد، در سال ۲۰۰۴، این شرکت دوباره گزارش داد، با این وجود که با ۳۵٪ هنوز هم پیشتاز است اما سهمش در بازار رو به کاهش است.

وقفه دیگر در سال ۲۰۰۷ رخ داد، زمانی که شرکت مجبور شد ۴۶ میلیون باتری معیوب تلفن همراه را جمع آوری کند. از همه بدتر این که باتری ها – که بین سال های ۲۰۰۵ و پایان ۲۰۰۶ تولید شده اند – در طیف گسترده ای از تلفن های نوکیا ظاهر شده بودند و این بدان معنی بود که بخش بزرگی از دستگاه های تولیدی شرکت تحت تأثیر قرار گرفته بودند.

در سال ۲۰۰۸ – همان سالی که نسخه اندروید ۱.۰ راه اندازی شد – سود Q3 نوکیا ۳۰٪ بود، در حالی که فروش ۳.۱٪ کاهش داشت. از طرف دیگر، فروش آیفون در همین مدت حدود ۳۳۰٪ به سرعت افزایش یافت.

در سال ۲۰۰۹، نوکیا ۱۷۰۰ کارمند خود را در سراسر جهان اخراج کرد. در اواخر همان سال، سرانجام این شرکت فنلاندی که در حال مبارزه بود، اذعان کرد که بازار به آرامی در حال تغییر به سوی اپل و BlackBerry و تازه واردانی مانند سامسونگ، HTC و LG است.

سال بعد، استفان الوپ – که پیش از این رئیس بخش نرم افزار تجاری مایکروسافت بود – به عنوان مدیرعامل جدید نوکیا منصوب شد. وی همچنین اولین رهبر غیر فنلاندی این شرکت بود. اگرچه در سال ۲۰۱۰ افزایش سود برای این شرکت مشاهده شد، اما کاهش شغل همچنان ادامه داشت.

نوکیا که نا امید از خروج از بحران مداوم و رقابت بهتر با رقبا بود، از همکاری استراتژیک با غول نرم افزار مایکروسافت برای ایجاد Windows Phone برای سیستم عامل اصلی تلفن همراه خود خبر داد. پس از اعلام این خبر، شایعاتی مبنی بر این که مایکروسافت در حال مذاکره برای به دست آوردن غول فنلاندی است، پخش شد.

اولین ثمره حاصل از مشارکت نوکیا و مایکروسافت تلفن های هوشمند لومیا ۸۰۰ و لومیا ۷۱۰ بود که در سال ۲۰۱۱ رونمایی شدند. در حالی که مورد اول (در زیر نشان داده شده) انتهای بالاتر بازار را هدف قرار داد، هدف دوم مشتریان سطح پایین تر بود.

اگرچه این شرکت تنها با فروش بیش از یک میلیون دستگاه از سری لومیا فقط در عرض چند ماه توانست انتظارات را برآورده کند اما کاهش شغل و اخراج کارمندان همچنان ادامه داشت. در همین حال و در اوایل سال ۲۰۱۲، این شرکت در تلاش برای صرفه جویی در هزینه های بیشتر، اعلام کرد که قدیمی ترین کارخانه خود را در فنلاند تعطیل خواهد کرد و تولید خود را به آسیا منتقل می کند.

علی رغم فروش نسبتا مناسب دستگاه های جدید Windows Phone در سال ۲۰۱۲، این شرکت همچنان با ضرر عظیم ۱.۳ میلیارد یورویی روبرو بود. از این رو دور دیگری از کاهش شغل انجام شد که این بار حدود ۱۰ هزار کارمند را تحت تأثیر قرار داد.

در اواخر همان سال، نوکیا پرچمدار لومیا ۹۲۰ مجهز به ویندوز فون ۸ را راه اندازی کرد که مورد بررسی های مختلف قرار گرفت که عمدتا به دلیل بزرگ بودن آن مورد انتقاد قرار گرفت. در نوامبر ۲۰۱۲، این اسمارت فون پرفروش ترین تلفن هفته آمازون شد و در همین مدت در رتبه نخست جدول Expansys در انگلیس قرار گرفت اما باز هم هرگز به فروش مورد نیاز شرکت برای بازگشت به سودآوری نرسید.

سرانجام، سال ۲۰۱۳ خبرهای خوبی را به همراه داشت زیرا نوکیا توانست کمی به سودآوری نزدیک شود. با این حال، به دلیل عدم موفقیت این شرکت در ایجاد هرگونه فشار در بازار گوشی های هوشمند، درآمد قابل توجهی نداشت. در سپتامبر همان سال، نوکیا اعلام کرد که بخش دستگاه ها و خدمات خود را به مایکروسافت می فروشد.

این معامله باعث شد مدیر عامل شرکت، استفان الوپ به مایکروسافت بازگردد. این قرار داد شامل اختراعات ثبت شده و خدمات نقشه برداری شرکت فنلاندی نیز بود، اگرچه کارخانه نوکیا چنای در هند و همچنین کارخانه ماسان در کره جنوبی را مستثنی کرد. فروش رسمی نوکیا در آوریل ۲۰۱۴ به پایان رسید.