ما بر روی زمین این امتیاز را داریم که شاهد خورشیدگرفتگی های متنوع، آن رویدادهای خیره کننده آسمانی که ماه مانع برخورد نور خورشید با سیاره ما می شود، باشیم. اما آیا زمین تنها مکان در منظومه شمسی است که این پدیده دیدنی را تجربه می کند؟ آیا خورشید گرفتگی در سایر سیارات وجود دارد؟
گرفتگی کامل خورشید در سایر سیارات نیز ممکن است اتفاق بیفتد. اگر قمر یک سیاره به اندازه کافی بزرگ باشد تا بتواند از منظر سیاره، قرص خورشید را بپوشانند و در همان صحفه خورشید به دور این سیاره بچرخد، می توان شاهد خورشید گرفتگی در آن جا باشیم.
کسوف کامل زمانی اتفاق می افتد که یک سیاره، قمر آن و خورشید در امتداد یک صفحه قرار بگیرند و یک قمر با اندازه قابل ملاحظه ای بین سیاره و خورشید عبور کند و مانع از رسیدن کامل نور به این سیاره شود.
کریستا وان لارهوون، فوق دکتری نجوم در دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا، می گوید: “برای داشتن یک خورشید گرفتگی کامل، اولین چیزی که نیاز داریم وجود یک ماه است. از این رو در عطارد یا زهره، دو سیاره بدون قمر، کسوفی اتفاق نمی افتد.”
مریخ دارای دو قمر با نام های فوبوس و دیموس است اما هر دو بسیار کوچک هستند و نمی توانند خورشید گرفتگی کامل ایجاد کنند. البته این قمرها قادر به ایجاد گرفتگی های جزئی هستند.
غول های گازی – مشتری، زحل، اورانوس و نپتون – همه می توانند خورشید گرفتگی کامل را تجربه کنند، زیرا دارای قمرهای بزرگی هستند و به علت دور بودن از مرکز منظومه، خورشید برای آن ها کوچک به نظر می رسد. البته از آن جا که این سیاره ها از گاز ساخته شده اند، ایستادن بر روی آن ها و دیدن چنین خورشید گرفتگی غیرممکن است.
مشتری دارای ۶۷ قمر از جمله گانیمد، بزرگترین قمر در منظومه شمسی است. از آن جا که قمرهای مشتری در یک سطح نسبت به خورشید می چرخند، این سیاره می تواند چندین خورشید گرفتگی داشته باشد. در حقیقت، اگر می توانستیم روی یکی از قمرهای مشتری فرود بیاییم، قادر به دیدن سایر قمرهای آن را در حال گرفتگی خورشید بودیم.
اما سیاره های کوتوله مانند پلوتو چطور؟ شارون [بزرگترین قمر پلوتو] به اندازه کافی بزرگ و به اندازه کافی نزدیک پلوتو است تا خورشید گرفتگی کامل برای پلوتو ایجاد کند.
در مورد زمین، اندازه ماه برای ایجاد کسوف مناسب است یعنی به نظر می رسد همان اندازه یا بزرگتر از اندازه ظاهری خورشید باشد. قمر زمین به آرامی از سیاره ما دورتر می شود، بنابراین در آینده ای دور، اندازه ظاهری ماه بسیار کوچک خواهد بود تا خورشید را از منظر زمین بپوشاند.
این به این معنی است که ماه نمی تواند باعث گرفتگی کامل خورشید شود، بلکه تنها گرفتگی حلقوی را ایجاد خواهد کرد که در آن “حلقه” از قرص خورشید در اطراف ماه قابل مشاهده است. کارشناسان حدس می زنند که زمین آخرین خورشیدگرفتگی کامل خود را در حدود ۶۰۰ میلیون سال آینده تجربه خواهد کرد.
