با پیشرفت فناوری سینمای خانگی، ممکن است هنوز روی گیرنده ویدیویی خود پورت‌هایی ببینید که حس قدیمی بودن دارند. این پورت‌ها زمانی برای اتصال دستگاه‌هایی مانند ویدیوهای VHS و دی‌وی‌دی‌پلیرهای اولیه ضروری بودند، اما امروزه دیگر منسوخ شده‌اند و جای خود را به اتصالات مدرن‌تر داده‌اند.
با این حال، دانستن کاربرد این پورت‌های قدیمی می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری بهتر برای ارتقا سیستم کمک کند — یا صرفاً حس نوستالژی تکنولوژیکی‌تان را ارضا کند. در ادامه با ۷ پورت قدیمی و کاربرد اصلی‌شان آشنا می‌شوید:
۱. ویدیو کامپوزیت (Composite Video – فیش زرد RCA)
احتمالاً این پورت را در کنار جک‌های صوتی سفید و قرمز دیده‌اید. آن جک زرد رنگ، پورت ویدیوی کامپوزیت است و نقش خاصی دارد.
ویدیو کامپوزیت، تصویر آنالوگ با کیفیت استاندارد (معمولاً رزولوشن 480i) را منتقل می‌کند، اما صدا را انتقال نمی‌دهد. به همین دلیل، معمولاً همراه با جک‌های صوتی سفید و قرمز استفاده می‌شد.
این نوع اتصال، در دستگاه‌هایی مانند پخش‌کننده‌های VHS، دوربین‌های دیجیتال قدیمی، دی‌وی‌دی پلیرهای اولیه و کنسول‌های بازی کلاسیکی مثل نینتندو ۶۴ و پلی‌استیشن ۲ رایج بود.
اگرچه در گذشته به خوبی نیاز کاربران را برطرف می‌کرد، اما به مرور زمان جای خود را به HDMI داد. HDMI نه تنها کیفیت تصویر بالاتری ارائه می‌دهد، بلکه صدا و تصویر را به صورت یکجا از طریق یک کابل منتقل می‌کند و اتصال را بسیار ساده‌تر کرده است.
با این حال، اگر بخواهید یک کنسول بازی قدیمی را راه‌اندازی کنید یا نوارهای VHS قدیمی را تماشا کنید، این پورت هنوز کارایی دارد. اگر دستگاه شما پورت ویدیوی کامپوزیت ندارد، به‌راحتی می‌توانید یک مبدل برای اتصال آن تهیه کنید.
۲. ویدیوی کامپوننت (Component Video – فیش‌های قرمز، سبز و آبی RCA)
در کنار پورت زرد رنگ، احتمالاً فیش‌های قرمز، سبز و آبی را هم دیده‌اید که اغلب به نام RGB شناخته می‌شوند. این‌ها پورت‌های ویدیویی کامپوننت (Component Video) هستند که عملکردی مشابه ولی پیشرفته‌تر نسبت به پورت ویدیوی کامپوزیت دارند.
برخلاف پورت ویدیوی کامپوزیت که تنها تا رزولوشن 480i را پشتیبانی می‌کرد، پورت‌های کامپوننت توانایی نمایش تصاویر تا رزولوشن 1080i را دارند. با این حال، این پورت‌ها از رزولوشن‌های دیجیتال مدرن مانند 4K، HDR یا قابلیت محافظت در برابر کپی (HDCP) پشتیبانی نمی‌کنند.
برای بهبود کیفیت تصویر، ویدیوی کامپوننت از یک اتصال آنالوگ سه‌کابله استفاده می‌کند که سیگنال ویدیویی را به کانال‌های جداگانه تقسیم می‌کند. این کار باعث افزایش وضوح تصویر و کاهش تداخل و افت کیفیت نسبت به کابل کامپوزیت می‌شود.
جدا بودن سیگنال‌ها همچنین نیاز به رمزگذاری و رمزگشایی پیچیده را از بین می‌برد و باعث نمایش تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری می‌شود.
این پورت‌ها در دی‌وی‌دی پلیرهای با قابلیت Progressive Scan، پخش‌کننده‌های اولیه Blu-ray، ست‌تاپ‌باکس‌های کابلی و کنسول‌های بازی مانند Xbox 360 و PlayStation 3 دیده می‌شوند. اما امروزه با وجود کنسول‌های جدید و روش‌های مدرن مصرف محتوا، دیگر نیازی به استفاده از این پورت‌ها نیست.
۳. S-Video (ویدیوی جداگانه)
S-Video (ویدئوی جداگانه یا Separate Video) که با نام Y/C نیز شناخته می‌شود، یک استاندارد اتصال ویدئویی آنالوگ است که سیگنال تصویر را از طریق دو کانال مجزا منتقل می‌کند: یکی برای روشنایی (luminance) و دیگری برای رنگ (chrominance). همین جداسازی باعث می‌شود کیفیت تصویر آن نسبت به ویدئوی کامپوزیت (که هر دو را در یک سیگنال ترکیب می‌کند) بهتر باشد.
در گذشته، S-Video را در دستگاه‌هایی مانند پخش‌کننده‌های DVD، تلویزیون‌های قدیمی، دوربین‌های فیلم‌برداری و کنسول‌های بازی می‌دیدیم. با این حال، اکثر این دستگاه‌ها به‌مرور به HDMI مهاجرت کردند، زیرا HDMI رزولوشن بالاتر را پشتیبانی می‌کند و علاوه بر تصویر، صدا را نیز به‌طور همزمان منتقل می‌کند، چیزی که S-Video قادر به انجامش نبود.
در مقایسه با SCART RGB، S-Video کیفیت پایین‌تری داشت، چون SCART RGB سیگنال‌های رنگ را در سه مسیر جداگانه منتقل می‌کرد، در حالی‌که S-Video فقط از دو کانال استفاده می‌کرد. به همین دلیل تصویر SCART شفاف‌تر و دقیق‌تر بود.
با این وجود، اگر هنوز دستگاه‌های قدیمی دارید که فقط خروجی S-Video دارند، مبدل‌هایی در بازار وجود دارد که به شما امکان می‌دهد آن‌ها را به تجهیزات مدرن‌تر متصل کنید.
۴. صدای دیجیتال کواکسیال (Coaxial Digital Audio با فیش RCA نارنجی‌رنگ)
در گذشته، در کنار پورت‌های متنوع تصویر، پورت‌هایی مخصوص صدا نیز رایج بودند. در دستگاه‌های قدیمی، برای انتقال صدا نیاز به کابل مجزا بود، و اینجاست که پورت صوتی دیجیتال کواکسیال (Coaxial Digital Audio) وارد عمل می‌شد.
این پورت که معمولاً با رنگ نارنجی قابل شناسایی است، از یک کابل RCA برای انتقال سیگنال‌های صوتی دیجیتال استفاده می‌کند—از جمله فرمت‌هایی مانند Dolby Digital و DTS—و صدا را از پخش‌کننده‌های چندرسانه‌ای به گیرنده‌های صوتی منتقل می‌کرد. این پورت‌ها را معمولاً می‌توان روی دستگاه‌های DVD پلیر، ست‌تاپ باکس‌ها، پخش‌کننده‌های CD، و سیستم‌های صوتی خانگی پیدا کرد.
هرچند امروزه این نوع اتصال محبوبیت سابق را ندارد، اما هنوز هم در پشت برخی گیرنده‌های AV، آمپلی‌فایرهای یکپارچه، و حتی برخی تلویزیون‌ها دیده می‌شود. اما مثل بسیاری از پورت‌های قدیمی دیگر، جای خود را به HDMI داده است که فرمت‌های صوتی جدیدتر و با کیفیت‌تری را پشتیبانی می‌کند.
با این حال، پورت صوتی دیجیتال کواکسیال هنوز کاملاً منسوخ نشده، زیرا بسیاری از دوست‌داران صدا و دارندگان دستگاه‌های قدیمی همچنان از آن استفاده می‌کنند، چرا که دستگاه‌های آن‌ها به این اتصال وابسته‌اند.
۵. VGA (Video Graphics Array)
در حالی که امروزه پورت‌های HDMI و USB-C جایگزین VGA شده‌اند، زمانی این پورت استاندارد اتصال نمایشگرهای با وضوح بالا بود. اما این کانکتور بزرگ و جاگیر بود و حداکثر از وضوح 1080p پشتیبانی می‌کرد.
برخلاف HDMI یا USB-C که سیگنال دیجیتال به همراه صدا و تصویر را منتقل می‌کنند، VGA از یک کانکتور ۱۵ پین آنالوگ استفاده می‌کرد که فقط ویدیو را ارسال می‌کرد. بنابراین اگر می‌خواستید صدا را هم منتقل کنید، باید یک کابل جداگانه برای صدا به سیستم وصل می‌کردید.
اتصال کابل VGA هم چندان راحت نبود. باید آن را وارد پورت می‌کردید و بعد پیچ‌های دو طرف کانکتور را سفت می‌کردید. در غیر این صورت، اتصال شل می‌شد و ممکن بود تصویر قطع شود.
این پورت بیشتر روی کامپیوترها و لپ‌تاپ‌های قدیمی دیده می‌شد، اما در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی روی برخی تلویزیون‌ها و پروژکتورها هم وجود داشت. مهم‌ترین کاربرد آن، اتصال کیس کامپیوتر به مانیتور یا وصل کردن لپ‌تاپ به ویدئو پروژکتور برای نمایش تصویر در ابعاد بزرگ‌تر بود.
با پیشرفت تکنولوژی دیجیتال، VGA خیلی سریع به یک فناوری منسوخ تبدیل شد. چون سیگنال آنالوگ منتقل می‌کند، کیفیت آن بیشتر در معرض افت و نویز است، به‌ویژه وقتی از کابل‌های بلند استفاده شود.
با این حال، مبدل‌های VGA به HDMI هنوز هم در بازار یافت می‌شوند. اگر می‌خواهید یک سیستم قدیمی را به مانیتورهای جدید متصل کنید—مثلاً برای اجرای بازی‌های کلاسیکی که روی سیستم‌های امروزی اجرا نمی‌شوند—داشتن یکی از این مبدل‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد.
۶.پورت DVI (Digital Visual Interface)
رابط تصویری دیجیتال یا DVI یک استاندارد اتصال ویدیویی است که برای انتقال ویدئویی با کیفیت بالا طراحی شد. این پورت می‌تواند تصویری با وضوح تا ۳۸۴۰×۲۴۰۰ (WQUXGA) در ۳۰ هرتز را از یک منبع به نمایشگر منتقل کند. در گذشته برای اتصال کامپیوتر یا پخش‌کننده DVD به مانیتور، پروژکتور یا تلویزیون از DVI استفاده می‌شد.
هدف از توسعه DVI، جایگزینی پورت VGA بود تا به‌جای سیگنال آنالوگ، سیگنال دیجیتال و تمیزتری ارائه دهد؛ هرچند نسخه DVI-A همچنان از سیگنال آنالوگ پشتیبانی می‌کرد.
در دهه ۲۰۰۰ میلادی، DVI به یک استاندارد رایج روی کارت‌های گرافیک کامپیوتر و مانیتورهای LCD تبدیل شد. همچنین در تلویزیون‌های HD اولیه، پخش‌کننده‌های DVD، و تجهیزات سینمای خانگی نیز دیده می‌شد، تا پیش از آنکه HDMI فراگیر شود.
در مقایسه با VGA، DVI پیشرفت بزرگی محسوب می‌شد چون ویدئوی دیجیتال را با کیفیت تصویر بهتر و بدون مشکلاتی مانند سایه‌دار شدن (ghosting) یا افت سیگنال منتقل می‌کرد. با این حال، معایبی هم داشت؛ مثلاً از صدا پشتیبانی نمی‌کرد و برای انتقال صدا به یک کابل جداگانه نیاز بود. همچنین کانکتور آن بزرگ و جاگیر بود که برای فضای پشت تلویزیون یا گیرنده‌ها ایده‌آل نبود.
در نهایت، پورت‌های جدیدتر مانند HDMI و DisplayPort جای DVI را گرفتند، چون امکانات بیشتری از جمله رزولوشن بالاتر، نرخ نوسازی سریع‌تر، انتقال صدا، و ویژگی‌های پیشرفته‌ای مانند Ethernet و ARC (کانال بازگشت صدا) را ارائه می‌دادند.
با این حال، DVI هنوز کاملاً منقرض نشده است و در برخی مانیتورها، مادربردهای دسکتاپ و کارت‌های گرافیک مستقل همچنان دیده می‌شود.
۷. پورت RS-232 (ارتباط سریال)
پورت RS-232 که مخفف Recommended Standard 232 است، یک استاندارد ارتباط سریال قدیمی است که به دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد. این پورت زمانی برای اتصال کامپیوترها به دستگاه‌های جانبی مثل مودم‌ها، چاپگرها، ماوس‌ها، و تجهیزات صنعتی بسیار رایج بود.
اتصالات RS-232 معمولاً از طریق کانکتورهای بزرگ و پین‌دار DE-9 (که اغلب به اشتباه DB-9 نامیده می‌شود) یا DB-25 انجام می‌شدند.
RS-232 داده‌ها را به‌صورت سریال و یک بیت در هر لحظه ارسال می‌کند؛ یعنی از یک خط داده به‌همراه خطوط کنترلی برای مدیریت جریان ارتباط استفاده می‌شود. با این حال، سرعت انتقال بسیار پایین بود و معمولاً حداکثر به حدود ۱۱۵ کیلوبیت بر ثانیه می‌رسید.
در دوران اوج استفاده‌اش، RS-232 در موارد زیر کاربرد زیادی داشت:
- مودم‌های اینترنت دایل‌آپ
- ماوس‌ها و کیبوردهای اولیه
- اسکنرهای بارکد
- صندوق‌های فروشگاهی (POS)
- پیکربندی روترها و سوییچ‌ها از طریق کابل کنسول
آنچه RS-232 را محبوب کرده بود، سادگی و پایداری آن بود. این استاندارد به درایورها یا تراشه‌های پیچیده نیاز نداشت و برای فواصل کوتاه بسیار قابل اعتماد بود. همین ویژگی‌ها باعث شد در سیستم‌های توکار (embedded) که پایداری از سرعت مهم‌تر است، کاربرد داشته باشد.
با این حال، مانند بسیاری از فناوری‌های قدیمی، RS-232 نیز با ظهور گزینه‌های سریع‌تر و انعطاف‌پذیرتری مانند USB، اترنت، بلوتوث و وای‌فای کم‌کم کنار گذاشته شد. این فناوری‌های جدید از سرعت بالاتر، قابلیت اتصال و قطع در حین کار (hot-swap)، نصب خودکار، انتقال صدا و تصویر، و حتی تأمین برق پشتیبانی می‌کنند—ویژگی‌هایی که RS-232 از آن‌ها بی‌بهره بود.
با این حال، هنوز هم گاهی RS-232 در دستگاه‌هایی مانند گیرنده‌های صوتی-تصویری، ویدئو پروژکتورها، تجهیزات آزمایشگاهی، دستگاه‌های پزشکی، کارت‌خوان‌های قدیمی، و پنل‌های صنعتی دیده می‌شود—معمولاً برای اهدافی مانند به‌روزرسانی سیستم‌عامل یا کنترل خودکار.
چه باید کرد اگر هنوز این پورت‌ها را دارید
در حالی که این پورت‌ها قدیمی شده‌اند، برخی افراد همچنان دستگاه‌های قدیمی را نگه می‌دارند—نه به‌خاطر خود پورت‌ها، بلکه چون آن دستگاه هنوز کارش را به‌خوبی انجام می‌دهد.
در چنین مواردی، تبدیل‌ها (adapters) می‌توانند شکاف بین فناوری قدیم و جدید را پر کنند. بیشتر نمایشگرها و بلندگوهای امروزی از HDMI یا USB-C پشتیبانی می‌کنند؛ بنابراین بسته به پورتی که می‌خواهید استفاده کنید، باید تبدیل مناسبی پیدا کنید تا ارتباط برقرار شود.
با این حال، صرف اینکه یک تبدیل وجود دارد، به‌معنای عملکرد بی‌نقص آن نیست. در بسیاری موارد، تبدیل‌ها می‌توانند مشکلاتی مثل کاهش کیفیت سیگنال یا ناسازگاری ایجاد کنند که باعث اختلال یا کندی در انتقال تصویر و صدا می‌شود.
اگر با مشکلات مداوم مواجه هستید، ممکن است وقت آن رسیده باشد که به فکر ارتقاء دستگاه خود باشید. خوشبختانه، امروزه انتقال داده‌ها و تنظیمات از دستگاه‌های قدیمی به جدید بسیار آسان‌تر شده است.
با این حال، همیشه هم نیازی به ارتقاء نیست. اگر دستگاه فعلی شما نیازهایتان را برآورده می‌کند، هیچ ایرادی ندارد که به استفاده از آن ادامه دهید. مهم نیست دستگاهتان چه پورتی دارد—تقریباً همیشه یک تبدیل مناسب وجود دارد که می‌تواند آن را به لوازم جانبی جدید متصل کند.
در نهایت، هر پورتی روی یک دستگاه، هدف خاصی دارد. اگر در مدل‌های جدیدتر حذف شده، معمولاً به این معناست که روش کارآمدتری برای انجام آن وظیفه پیدا شده است.
نیازی نیست که همه پورت‌ها را دقیق بشناسید، اما دانستن عملکرد آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند از دستگاه‌های خود حداکثر استفاده را ببرید. از آنجا که فناوری‌های مدرن بیشتر به سمت USB-C و HDMI رفته‌اند، همچنان دانستن اینکه پورت‌های قدیمی چه نقشی داشتند و چطور راه را برای فناوری‌های جدید هموار کردند، ارزشمند است.
