زمین ششمین سیاره از لبه منظومه شمسی است؛ به این معنی که ما فاصله چندان نزدیکی با این مرز سرد و غیر مهمان نواز نداریم. از این رو در طول سال ها فضاپیماهای مختلفی ارسال شده تا اطلاعات بیشتری درباره آن به دست بیاوریم اما آیا میدانیم که لبه منظومه شمسی به چه شکل است؟
پاسخ مثبت است اما تحقیقات و اطلاعات ما در حال پیشرفت و تکمیل شدن هستند. یکی از آخرین تحولات، ایجاد یک نقشه سه بعدی از لبه منظومه شمسی است که کامل شدن آن ۱۳ سال به طول انجامید و توانست چند راز دیگر را در مورد این مرز اسرارآمیز، به نام هلیوسفر بیرونی، فاش کند.
هلیوسفر بیرونی منطقه ای از فضا را مشخص می کند که در آن باد خورشیدی یا جریان ذرات باردار ساطع شده از خورشید، توسط تابش بین ستاره ای که در فضای خالی فراتر از منظومه شمسی نفوذ می کند، منحرف و به عقب کشیده می شود. به عبارت دیگر، باد خورشیدی و ذرات بین ستاره ای به هم می رسند و در قسمت های دور منظومه شمسی مرزی را به وجود می آورند.
به گفته ناسا، اولین باردر سال ۲۰۱۲ توانستیم از لبه بیرونی منظومه شمسی دیدن کنیم. این اتفاق به لطف وویجر ۱ به وقوع پیوست، فضاپیمای ناسا که در سال ۱۹۷۷ پرتاب شده بود.
حال این نقشه سه بعدی جدید اطلاعات بیشتری را درباره هلیوسفر در اختیار ما قرار می دهد. لایه داخلی منظومه شمسی – جایی که خورشید و سیارات در آن قرار دارند – تقریباً کروی شکل است و تصور می شود که ۹۰ واحد نجومی (AU) را در همه جهات گسترش می دهد. (یک AU فاصله متوسط بین زمین و خورشید، حدود ۹۳ میلیون مایل یا ۱۵۰ میلیون کیلومتر است.)
لایه بیرونی بسیار متقارن تر است. در یک جهت – که در آن خورشید دائما در حال حرکت در فضای روبرو خود است و با تابش کیهانی برخورد می کند- هلیوسفر بیرونی حدود ۱۱۰ واحد نجومی امتداد دارد اما در جهت مخالف بسیار طولانی تر است و امتداد آن حداقل ۳۵۰ واحد نجومی است.
این عدم تقارن در لبه منظومه شمسی ناشی از حرکت خورشید از طریق راه شیری است زیرا اصطکاکی را با تابش کهکشانی در مقابل خود تجربه می کند و فضایی را به دنبال آن پاک می کند. ریزنفلد به Live Science گفت: “پلاسمای [ذرات باردار] زیادی در محیط بین ستاره ای وجود دارد و هلیوسفر داخلی که بسیار گرد است، مانعی در این جریان پلاسما است که از کنار آن عبور می کند. این مانند تأثیر آبی است که در اطراف یک صخره جریان می یابد.”
با دور زدن خورشید در لبه بیرونی راه شیری، باد خورشیدی تابش کیهانی را دور نگه می دارد و یک حباب محافظ ایجاد می کند. این برای ما بسیار خوب است زیرا این تابش می تواند به فضاپیماها آسیب برساند و برای سلامت فضانوردان خطرناک باشد.
ناسا برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هلیوسفر و لبه منظومه شمسی، مأموریت جدیدی را با نام کاوشگر شتابدهی و شتاب بین ستاره ای (IMAP) در سال ۲۰۲۵ راه اندازی خواهد کرد. اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود، IMAP جزئیات بیشتری در مورد تعامل بین بادهای خورشیدی و تابش کیهانی در خورشید را فاش می کند.
